Verandering van omstandigheden? De imprevisieleer to the rescue!
Met ingang vanaf 1 januari 2023 is boek 5 van het nieuwe Burgerlijk Wetboek in werking getreden. Een belangrijke nieuwigheid is de wettelijke verankering van de imprevisieleer, of beter gezegd de verandering van omstandigheden.
De bindende kracht van de overeenkomst blijft het uitgangspunt. Echter, indien zich tijdens de uitvoering van de overeenkomst een verandering van omstandigheden voordoet, kan de schuldenaar onder bepaalde voorwaarden aan de schuldeiser vragen om de overeenkomst opnieuw te onderhandelen. De voorwaarden zijn de volgende:
- een verandering van omstandigheden maakt de uitvoering van de overeenkomst buitensporig bezwarend, dermate dat de uitvoering ervan redelijkerwijze niet langer kan worden geëist;
- die verandering was onvoorzienbaar bij de contractsluiting;
- die verandering is ontoerekenbaar aan de schuldenaar;
- de schuldenaar heeft dit risico niet voor zijn rekening genomen; en
- de wet noch het contract sluiten de mogelijkheid tot heronderhandelen uit.
Indien de heronderhandelingen worden afgewezen of mislukken binnen een redelijke termijn, kan de rechter, zoals in kort geding, op verzoek van één van de partijen, de overeenkomst aanpassen dan wel beëindigen. De rechter dient zich in voorkomend geval terughoudend op te stellen. De doelstelling blijft om de geest van de overeenkomst te respecteren.
In de loop van de heronderhandelingen en tijdens de gerechtelijke procedure dienen de partijen hun contractuele verbintenissen te blijven nakomen.
Belangrijk om voor ogen te houden, is dat imprevisie te onderscheiden is van overmacht. Overmacht maakt het voor een partij absoluut onmogelijk om haar contractuele verbintenissen uit te voeren, terwijl de imprevisieleer al van toepassing is wanneer een partij aanzienlijke moeilijkheden (maar geen onmogelijkheid) ondervindt om haar verbintenissen uit te voeren. De imprevisieleer heeft bijgevolg een ruimer toepassingsgebied dan overmacht.
De imprevisieleer is aanvullend recht. Dit betekent dat partijen de imprevisieleer contractueel kunnen uitsluiten, of de toepassingsvoorwaarden ervan aanpassen, door middel van zogenaamde hell or high water-bedingen. De partij die zich op een dergelijke contractuele uitsluiting wenst te beroepen, dient zich evenwel bewust te zijn van de grenzen van het verbod op rechtsmisbruik.
In onvoorzienbare situaties, zoals het vastlopen van de Ever Given in het Suezkanaal of de oorlog in Oekraïne, had de imprevisieleer soelaas kunnen bieden. Wenst u graag ons advies bij het opstellen van clausules die contouren van de imprevisieleer regelen voor dergelijke situaties in de toekomst of heeft u nog vragen in verband met deze regeling? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen. Onze experten bij Four & Five helpen u graag verder.