Hi ChatGPT, schendt mijn onderneming het auteursrecht door het gebruik van jouw chatbot?
ChatGPT, de door OpenAI ontwikkelde chatbot, is één van de meest besproken toepassingen van artificiële intelligentie (AI) in de voorbije jaren. Het model, dat getraind werd op basis van grote hoeveelheden gegevens in combinatie met menselijke feedback, formuleert ogenschijnlijk menselijke antwoorden op complexe vragen van gebruikers. Hoewel dit knap staaltje technologie de activiteiten van uw onderneming aanzienlijk kan ondersteunen, is het belangrijk aandachtig te blijven voor de juridische valkuilen die ermee gepaard kunnen gaan. In het bijzonder rijzen vragen over de toepassing van het auteursrecht op deze innovatieve technologie.
- Wat is auteursrecht?
Het auteursrecht beschermt werken die origineel zijn, in die zin dat zij het resultaat vormen van een eigen intellectuele schepping waarop de auteur zijn/haar persoonlijke stempel heeft gedrukt door het maken van vrije en creatieve keuzes. Eens voldaan aan de voorwaarden, verkrijgt de auteur het exclusieve recht om het werk te reproduceren en mee te delen aan het publiek (de ‘vermogensrechten’). Derden mogen geen reproducties maken of mededelingen doen aan het publiek zonder toestemming van de auteur (of de rechthebbende). Naar Europees recht is het niet nodig om het werk te registreren of een ©-teken te vermelden om het auteursrecht te verkrijgen. Het auteursrecht komt automatisch tot stand zodra het werk is gemaakt.
De auteursrechten komen toe aan de persoon die het werk daadwerkelijk tot stand brengt. Hieruit volgt dat alleen een mens, een natuurlijke (fysieke) persoon, auteur kan zijn. Werken die uitsluitend door een machine worden voortgebracht of die niet door een mens zijn gecreëerd, worden dus niet beschermd door het auteursrecht. De auteur kan zijn vermogensrechten op een werk overdragen of in licentie geven.
De kwestie van auteurschap van door AI gegenereerde werken is op vandaag (nog) niet specifiek wettelijk geregeld. Bij de toepassing van de huidige regels op ChatGPT, rijzen een aantal belangrijke vragen, zowel aan de inputzijde (de gegevens waarmee de chatbot gevoed werd/wordt), als aan de outputzijde (de antwoorden van de chatbot).
- Kunnen er auteursrechten rusten op de output, en zo ja, wie is de houder ervan?
De door ChatGPT gegenereerde output bestaat uit werken (zoals bijv. teksten) die auteursrechtelijk beschermd kunnen worden als ze kunnen worden beschouwd als een “origineel werk” (nl. een werk waarop de auteur zijn persoonlijke stempel heeft gedrukt). De vraag rijst echter wie als auteur moet worden beschouwd wanneer een werk wordt gegeneerd door een AI-systeem. Naar de huidige stand van het Europees recht kan het AI-systeem zelf geen auteursrecht claimen op de output. Zo’n AI-systeem kan immers zelf geen persoonlijke stempel op een werk drukken, en kan dus niet worden erkend als auteur. Bovendien bezit het AI-syteem an sich geen rechtspersoonlijkheid, wat een voorwaarde is om (immateriële) activa te bezitten. Indien ChatGPT echter door de mens wordt gebruikt als technisch hulpmiddel bij de creatie van werken, kan deze persoonlijke stempel wél ontstaan, waardoor een beschermd werk tot stand kan komen. In dat geval zal de gebruiker beschouwd worden als auteur. Let wel: hiervoor is vereist dat de gebruiker creatieve keuzes maakt bij de invoer van zijn/haar vraag. Algemene commando’s zullen niet volstaan om een auteursrechtelijk beschermd werk tot stand te doen komen.
De OpenAI gebruiksvoorwaarden bepalen dat OpenAI al haar rechten, aanspraken en belangen in de output overdraagt aan de gebruiker. Een essentiële nuance: OpenAI kan geen rechten overdragen die zij niet bezit. Het lijkt ons dus eerder dat de auteursrechten – indien voldaan aan de voorwaarden – onmiddellijk ontstaan in hoofde van de gebruiker.
- Wat indien ChatGPT meermaals dezelfde output genereert?
OpenAI maakt duidelijk dat de output mogelijks niet uniek is en zich kan herhalen. Twee gebruikers kunnen dus dezelfde output krijgen. Indien meerdere gebruikers auteursrechten claimen met betrekking tot exact dezelfde output, rijst de vraag of er sprake kan zijn van een inbreuk van auteursrechten, en zo ja, door wie. Enerzijds is het voor de eiser mogelijks niet eenvoudig om aan te tonen dat het werk voldoet aan het originaliteitscriterium, nu de verweerder exact dezelfde output heeft gegenereerd en de vrije en creatieve keuzes van de auteur in vraag kunnen worden gesteld. Anderzijds is het voor de verweerder niet vanzelfsprekend om aan te tonen dat hij het werk van de eiser niet gekopieerd heeft, maar onafhankelijk heeft gecreëerd en dat hij van het andere werk redelijkerwijze geen kennis kon hebben gehad. Dit zal geval per geval moeten worden beoordeeld.
- Kan de gebruiker de output zonder meer gebruiken?
De OpenAI gebruiksvoorwaarden bepalen dat de gebruiker de output kan gebruiken voor eender welk doeleinde, waaronder commerciële doeleinden (zoals voor sales of publicaties). Hierbij moet wel de kanttekening gemaakt worden dat de output gebaseerd kan zijn op auteursrechtelijk beschermde werken, en – in geval van integrale overname – een inbreuk kan maken op deze werken. OpenAI is niet volledig transparant over welke gegevens gebruikt werden om het AI-model te trainen. Zij stelt alleen dat het model getraind werd via de toevoer van gigantische hoeveelheden teksten van het internet geschreven door mensen, waaronder gesprekken. De kans is reëel dat tussen deze teksten auteursrechtelijk beschermd materiaal zit. Een ChatGPT-gebruiker kan dus ongewild iemands auteursrecht schenden als hij output publiceert die te veel lijkt op een bestaand werk. De vraag is evenwel: wanneer is de output “geïnspireerd” op bestaande werken en wanneer is er sprake van een inbreuk? Dit zal opnieuw geval per geval moeten worden beoordeeld.
OpenAI wijst in haar gebruiksvoorwaarden elke aansprakelijkheid in dit verband af. De gebruiker draagt hiervoor dus alle verantwoordelijkheid. Daarbovenop bepalen de voorwaarden dat de gebruiker OpenAI (en haar gelieerde ondernemingen en personeel) vrijwaart tegen alle vorderingen en schade die voortvloeit uit het gebruik van de output. Dit kan serieuze (financiële) gevolgen met zich meebrengen. Wij verduidelijken hierbij wel graag dat voor puur privégebruik er geen probleem is. Enkel voor publiek gebruik kan er sprake zijn van een auteursrechtelijke inbreuk.
- Maakt OpenAI zelf een inbreuk op auteursrecht van derden?
De vraag rijst of OpenAI zelf kan worden aangesproken voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken voor het trainen van haar AI-model. In Europa is tekst- en datamining (ook “TDM” genoemd, het proces dat door sommige AI-ontwikkelaars wordt gebruikt om online inhoud te scrapen) toegestaan en vormt het geen inbreuk op het auteursrecht als het binnen het bestaande wettelijke kader wordt uitgevoerd. Auteursrechthebbenden kunnen er echter voor kiezen niet mee te doen en TDM op hun inhoud te weigeren. De praktijk dient uit te wijzen in welke mate OpenAI haar activiteiten op deze uitzondering kan steunen. Het is immers niet duidelijk hoe auteurs in geval van ChatGPT hun opt-out mogelijkheid kunnen uitoefenen.
Daarnaast is ook de ‘AI Act’, die in de nabije toekomst het gebruik van AI binnen de EU zal reguleren, niet blind voor deze problematiek. Gelet op de snelle opkomst van generatieve AI, werd recent beslist om een bepaling op te nemen die bedrijven verplicht transparant te zijn over de auteursrechtelijk beschermde werken die hebben bijgedragen tot de ontwikkeling van het algoritme. Voorstellen om het gebruik van deze werken voor trainingsdoeleinden geheel te verbieden, werden – ons inziens terecht – van tafel geveegd.
- Besluit
Samengevat, is ChatGPT een uitermate interessant instrument op vele gebieden omdat het een grote bron van informatie is. Leg evenwel de nodige voorzichtigheid aan de dag bij het (publiek) gebruik van de output gegenereerd door ChatGPT. Naast auteursrechtelijke issues, dient men ook kritisch te zijn voor de betrouwbaarheid van de informatie.
Het staat vast dat het gebruik van innovatieve technologieën zal leiden tot interessante interpretaties van het bestaande recht. Four & Five volgt deze evoluties op de voet. Aarzel niet om onze experten te contacteren indien u vragen heeft over het gebruik van ChatGPT binnen uw onderneming.